Mất dữ liệu không bao giờ là một trải nghiệm thú vị. Khi điều này xảy ra, chúng ta thường sử dụng các phần mềm khôi phục dữ liệu, nhưng khôi phục dữ liệu hoạt động như thế nào?
Tất cả chúng ta đều đã từng xử lý mất dữ liệu, cho dù đó là do lỗi ổ cứng, hỏng dữ liệu hoặc vô tình xóa một tệp. Nếu bạn đã từng gặp trường hợp mất dữ liệu lớn, chắc hẳn đã từng thắc mắc về việc khôi phục dữ liệu. Như phục hồi dữ liệu hoạt động như thế nào? Bao nhiêu dữ liệu có thể được phục hồi? Chi phí khôi phục dữ liệu là bao nhiêu?
Bạn đang đọc: Phục hồi dữ liệu là gì và nó hoạt động như thế nào?
Mất dữ liệu và khôi phục dữ liệu
Mất dữ liệu có thể xảy ra dưới nhiều hình thức: vô tình xóa, hỏng ổ cứng, lỗi phần mềm, hỏng dữ liệu, hack… Ngay cả một sự cố mất điện đơn giản cũng có thể khiến bạn bị mất dữ liệu. Tất nhiên còn có nhiều trường hợp khắc nghiệt hơn như ổ cứng được khôi phục sau một vụ tai nạn máy bay; đáng kinh ngạc là các chuyên gia khôi phục dữ liệu có thể lấy dữ liệu từ phương tiện lưu trữ gần như đã bị phá hủy hoàn toàn.
Nếu một phần dữ liệu từng nằm trên ổ cứng, ổ đĩa thể rắn, USB, RAID hoặc phương tiện lưu trữ khác, bạn có thể thuê ai đó (hoặc mua phần mềm khôi phục dữ liệu) để khôi phục dữ liệu của mình. Nói một cách đơn giản, khôi phục dữ liệu là việc lấy lại và sửa chữa dữ liệu bị mất.
Tất nhiên, không phải lúc nào cũng có thể khôi phục dữ liệu. Đôi khi thiết bị lưu trữ dữ liệu bị hỏng khiến cho việc khôi phục dữ liệu không thể thực hiện được. Tuy nhiên, hiện nay công nghệ khôi phục dữ liệu đã trở nên cực kỳ tiên tiến và việc khôi phục dữ liệu ở cả những thiết bị đã bị lỗi hoặc hỏng về mặt vật lý vẫn có thể thực hiện được.
Phục hồi dữ liệu hoạt động như thế nào?
Các phương pháp được sử dụng để khôi phục dữ liệu bị mất phụ thuộc vào cách dữ liệu bị mất ngay từ đầu. Chúng ta hãy xem xét một số hình thức phổ biến nhất tại đây.
Xóa tệp
Trên ổ cứng thông thường, bất kỳ tệp nào bạn xóa thực sự vẫn ở trên ổ đĩa cho đến khi nó bị ghi đè bằng tệp khác. Điều này có nghĩa là nếu bạn hành động nhanh thì vẫn có cơ hội khá tốt để khôi phục các tệp này. Trong trường hợp tệp bị xóa, bạn có thể sử dụng phần mềm khôi phục dữ liệu như TestDisk.
Đây là công cụ khôi phục dữ liệu mã nguồn mở và miễn phí, sử dụng một thuật toán phức tạp để phân tích thông tin còn lại trên ổ cứng để xác định nơi tệp được lưu trữ vật lý. Nếu dự đoán đúng, bạn sẽ lấy lại được dữ liệu của mình. Nếu không, bạn không phải là người gặp may mắn.
Cần lưu ý rằng không nên làm bất kỳ việc gì trên máy tính của mình khi dữ liệu vừa bị mất, vì mọi thao tác đều có thể dẫn đến việc tệp bị ghi đè và có thể bị mất vĩnh viễn. Ngay cả khi duyệt Internet cũng có thể dẫn đến việc lưu trữ các tập tin cookie hoặc bộ nhớ cache ở vị trí đó, ghi đè lên thông tin bạn muốn truy xuất.
Ngay cả việc cài đặt phần mềm khôi phục tệp để cố gắng khôi phục dữ liệu cũng có thể làm điều tương tự. Nếu tệp chưa bị ghi đè, cơ hội lấy lại tệp sẽ khác nhau tùy thuộc vào định dạng hệ thống tệp.
Ví dụ định dạng hệ thống NTFS trên Windows sẽ giữ lại thông tin mô tả tệp sau khi tệp đã bị xóa, giúp phần mềm khôi phục tệp tương đối dễ dàng tìm thấy. Nhưng các định dạng hệ thống khác như UTF và FAT sẽ phá hủy nhiều thông tin hơn về tệp khi tệp bị xóa, khiến các thuật toán khôi phục tệp khó đoán vị trí của tệp trên ổ đĩa hơn.
Cần lưu ý rằng những điều trên còn liên quan đến loại ổ cứng cứng, các thiết bị ổ đĩa cũ hơn thì cơ hội tìm lại dữ liệu bị mất sẽ thấp hơn. Hiện nay nhiều người sử dụng ổ cứng thể rắn (SSD) thay vì ổ cứng truyền thống HDD. Ổ SSD cũng có cách xử lý dữ liệu đã xóa và khôi phục dữ liệu khác với ổ cứng thông thường.
Tệp bị lỗi
Sẽ cực kỳ khó chịu khi bạn nhìn thấy thông báo cho biết ổ cứng bị hỏng (Corrupt hard drive). Tuy nhiên, vẫn có thể khôi phục dữ liệu ngay cả khi bạn nhìn thấy những thông báo kiểu như thế này. Nếu gắn ổ cứng vào một máy tính khác, bạn có thể thấy rằng chỉ có hệ điều hành bị hỏng và phần còn lại của dữ liệu vẫn ổn. Trong trường hợp này, chỉ là vấn đề sao chép mọi thứ vào một ổ cứng khác.
Một vấn đề khác có thể giúp bạn giải quyết vấn đề này là bảng phân vùng bị hỏng, điều này có thể sửa chữa bằng phần mềm phù hợp. Nếu bạn có thể sửa chữa thành công bảng phân vùng, việc lấy lại tất cả các tệp sẽ trở nên dễ dàng. Nếu không vẫn có thể khôi phục đủ thông tin từ bảng để lấy lại một số tệp của mình, mặc dù nó phụ thuộc rất nhiều vào mức độ hỏng.
Ngay cả khi các tệp bạn đang cố gắng khôi phục đã bị hỏng, vẫn có khả năng lấy lại được các phần có thể sử dụng được bằng cách sử dụng phần mềm khôi phục dữ liệu. Miễn là phần mềm đó có thể tìm thấy các tệp, nó sẽ cố gắng khôi phục tệp đó. Mặc dù bạn có thể không sử dụng được những gì nhận lại được, nhưng luôn có khả năng lấy lại được một phần của tệp, điều này có thể giúp bạn tiết kiệm rất nhiều thời gian khi cố gắng tạo lại các tệp đó.
Định dạng hoặc hư hỏng hệ thống tệp
Tương tự như việc xóa tệp, định dạng hệ thống tệp sẽ phá hủy thông tin về các tệp trước đó và cấu trúc của ổ đĩa, nhưng lượng dữ liệu bị xóa phụ thuộc vào định dạng hệ thống.
Tìm hiểu thêm: Chia sẻ file giữa các thiết bị cực nhanh, cực dễ không phân biệt hệ điều hành
Ví dụ định dạng bằng FAT phá hủy một lượng lớn dữ liệu, viết lại phần đó của ổ đĩa bằng các số 0, làm giảm đáng kể khả năng bạn có thể khôi phục dữ liệu của mình. Một số hệ thống tệp như NTFS, có khả năng khôi phục cao hơn nếu chúng bị ghi đè bằng cùng một hệ thống tệp, trong khi những hệ thống khác thực sự có cơ hội nhỏ hơn nếu chúng bị ghi đè bằng cùng một hệ thống.
Trong trường hợp hệ thống tập tin bị hư hỏng, số lượng tập tin có thể được phục hồi phụ thuộc vào mức độ thiệt hại và thông tin phân bổ có sẵn cho phần mềm khôi phục. Nếu có đủ thông tin để phần mềm khôi phục sửa chữa hệ thống tệp và định vị chính xác các tệp trước đó thì có thể khôi phục được một chút.
Thiệt hại ổ đĩa vật lý
Khôi phục các tệp đã bị xóa hoặc bị định dạng là một chuyện, việc lấy các tệp ra khỏi ổ đĩa bị hỏng là một chuyện khác. Mặc dù không cần các kỹ năng kỹ thuật ấn tượng để cài đặt và chạy phần mềm khôi phục, nhưng việc xử lý ổ đĩa bị hỏng nặng tốt nhất là giao cho các chuyên gia, vì việc này buộc phải tháo rời ổ đĩa.
Thật khó để lấy một ổ đĩa ra mà không làm hỏng nó. Các chuyên gia khôi phục dữ liệu chỉ mở các ổ đĩa bị hỏng trong phòng sạch, môi trường được kiểm soát cao, không có hầu hết các chất ô nhiễm môi trường.
Ngay cả một hạt bụi nhỏ rơi vào ổ đĩa cứng cũng có thể khiến đầu đọc/ghi bị hỏng và gây rắc rối thêm vấn đề. Tĩnh điện cũng có thể làm hỏng ổ đĩa, vì vậy tại các phòng này thiết bị sử dụng trong đó và quần áo mà kỹ thuật viên mặc đều được thiết kế đặc biệt để giảm thiểu ảnh hưởng của tĩnh điện.
Khi một ổ cứng bị hỏng do hư hỏng vật lý, nó có thể liên quan đến một số yếu tố như bo mạch điều khiển bị hỏng hoặc đầu bị rơi. Đôi khi những vấn đề này có thể được khắc phục bằng cách thay thế bộ phận bị hỏng, nhưng nói chung nếu có hư hỏng vật lý đối với ổ cứng, bạn sẽ cần đến các chuyên gia thực hiện.
Nếu đưa ổ đĩa của mình đến một chuyên gia khôi phục dữ liệu, họ sẽ thực hiện một số bước từ xây dựng lại các phần của ổ cứng đến tạo hình ảnh ổ đĩa và cố gắng hết sức để sửa chữa các phần bị hỏng bằng phần mềm chuyên dụng. Chi phí xây dựng lại, công nghệ hình ảnh độc quyền và bảo trì các phòng sạch là những thứ có thể đẩy chi phí khôi phục dữ liệu chuyên nghiệp lên mức rất cao.
Phục hồi dữ liệu ổ đĩa trạng thái rắn
Khôi phục dữ liệu từ ổ cứng thể rắn SSD khó hơn khôi phục dữ liệu từ ổ cứng truyền thống. Tuy nhiên, một số kỹ thuật tương tự có thể được sử dụng để khôi phục dữ liệu đã bị xóa hoặc bị định dạng. Tuy nhiên, việc khôi phục dữ liệu từ ổ cứng thể rắn bị hỏng vật lý là rất tốn kém.
>>>>>Xem thêm: Những trang web tra mã vạch online mà bạn phải biết
Đừng quên, các chuyên gia khôi phục dữ liệu có thể tính phí bất cứ thứ gì có liên quan đến việc này do đây là dịch vụ yêu cầu chuyên môn cao. Vì vậy, mặc dù giá khôi phục dữ liệu đã giảm nhưng đây vẫn là một quá trình rất tốn kém, đặc biệt là đối với các ổ đĩa thể rắn.
Giải pháp ít tốn kém nhất vẫn là sao lưu dữ liệu
Phần mềm và chuyên gia khôi phục dữ liệu có thể làm rất tốt việc lấy lại dữ liệu của bạn, nhưng nó rất rủi ro, tốn thời gian và tốn kém. Biện pháp tốt nhất bạn có thể thực hiện để ngăn mất dữ liệu lâu dài là tạo nhiều bản sao lưu.
Sử dụng các dịch vụ sao lưu đám mây, giữ một ổ cứng dự phòng và đảm bảo rằng bạn không bị ảnh hưởng bởi sự cố tăng điện hoặc định dạng ngẫu nhiên.
Điều quan trọng nhất cần nhớ khi nói đến khôi phục dữ liệu là loại bỏ tất cả nguồn điện cho ổ đĩa bị mất dữ liệu càng sớm càng tốt. Dù là ổ cứng HDD hay SSD, bạn càng dừng bất kỳ hoạt động nào trên ổ đĩa càng sớm thì khả năng khôi phục dữ liệu đã mất của bạn càng cao.
